110 lat temu Wisła założyła pierwszy polski związek piłkarski

Na zdjęciu: Antoni Beaupre

Wisła w pierwszych latach swojego istnienia odnotowała dynamiczny rozwój organizacyjny. Klub szybko przekształcił się z nieformalnej szkolnej drużyny w oficjalnie zarejestrowane stowarzyszenie utrzymujące rozległe, nawet międzynarodowe relacje. Już w roku 1910 stało się jasne, że Towarzystwo Sportowe musi być członkiem związku piłkarskiego, który regulowałby wzajemne stosunki pomiędzy klubami, organizował rozgrywki, pilnował przestrzegania regulaminów gier. W ówczesnych warunkach politycznych taką piłkarską centralą dla Krakowa był Austriacki Związek Futbolowy (Österreichischer Fussball-Verband).

Podporządkowanie się wiedeńskim działaczom nie było jednak zgodne z założeniami ideowymi Wisły, która od samego swojego początku była klubem o nastawieniu patriotycznym i niepodległościowym. Działacze Wisły zdecydowali się na niezwykły i odważny krok - wystąpili z Austriackiego Związku Futbolowego i postanowili powołać własną, całkowicie niezależną od zaborców organizację.

Działania takie miały swoje poważne konsekwencje. Kluby lojalne wobec wiedeńskiej centrali otrzymały zakaz rywalizacji z Wisłą, do którego się stosowały. Nie można było m.in. organizować spotkań derbowych z lokalnym rywalem. Towarzystwo zmuszone było więc szukać przeciwników wśród mniejszych organizacji niezrzeszonych. Otrzymało też wsparcie od klubów praskich tworzących skonfliktowany z centralą niezależny związek czeski i szkockiego Aberdeen.

Wisła skorzystała z faktu, że FIFA nie była wówczas jedyną międzynarodową federacją piłkarską. Obok niej istniała UIAFA - Międzynarodowa Amatorska Unia Związków Piłki Nożnej. FIFA stała na stanowisku, że jedno państwo może być reprezentowane tylko przez jeden związek piłkarski, UIAFA była w swoim podejściu bardziej elastyczna, dzięki czemu brak niepodległości nie stanowił przeszkody dla powołania polskiego związku.

Zjazd założycielski Polskiego Związku Towarzystw Sportowych Piłki Nożnej odbył się 21 maja 1911 roku na Błoniach w Krakowie. Na apel Wisły odpowiedziało kilkanaście klubów, wśród nich między innymi Czarni i Lechia Lwów, Resovia, Sandecja Nowy Sącz, Wisłoka Dębica, Skawa Wadowice. Prezesem powołanej wtedy organizacji został doktor prawa i redaktor naczelny gazety Głos Narodu - Antoni Beaupre. Wiceprezesami wybrano działaczy Wisły Tadeusza Łopuszańskiego i Antoniego Januszewskiego oraz radnego miasta Podgórza inżyniera Karola Rolle (późniejszego prezydenta Krakowa).

Głos Narodu w sprawozdaniu z tego wydarzenia otwarcie przedstawiał główny zamysł stojący za powołaniem Związku: „Polski związek footballowy zawiązał się w tym celu, by umożliwić sportowi polskiemu stosunki z zagranicą. Reguła, że narodowość nie posiadająca organizacji państwowej, nie ma prawa reprezentacji wobec zagranicy, jest drakońską z natury rzeczy, a w sporcie już zupełnie niewłaściwą”. Niezależna organizacja otwierała przed polskimi piłkarzami niezwykłe możliwości - do PZTSPN mogłyby dołączyć kluby z pozostałych dwóch zaborów niezależnie od granic politycznych, związek mógłby też… powołać reprezentację Polski!

Żywot Polskiego Związku Towarzystw Sportowych okazał się jednak bardzo krótki - zaważyła na tym szybka reakcja Austriackiego Związku Futbolowego i lojalnych wobec niego klubów z Galicji. Wiedeńska centrala oczywiście torpedowała inicjatywę Wisły, między innymi nakazując podległym sobie klubom bojkot Towarzystwa Sportowego. Zdecydowanym przeciwnikiem niezależnego polskiego związku okazała się Cracovia. Jej postawę zachwalał Illustriertes Österreichisches Sportblatt (organ prasowy Verbandu), pisząc: „Cracovia, jako wysunięta placówka naszego związku, wykazuje niezachwianą lojalność”. Samo bojkotowanie Polskiego Związku było jednak niewystarczające - Austriacy zorientowali się, że muszą pójść na ustępstwa wobec polskich oczekiwań. Verband z centralnej organizacji został przekształcony w federację regionalnych związków - dla Galicji powołano 25 czerwca 1911 roku Związek Polski Piłki Nożnej, nadając mu autonomię.

W tej sytuacji Wisła uznała, że dalszy rozłam w polskim piłkarstwie tylko szkodziłby tym celom, dla których powołano PZTSPN. „Rzucone przez nas hasło solidarności polskiego sportu nie zostało jednak bez echa. […] Bezstronny sąd wykazać musi, że, aczkolwiek pośrednio, usiłowania nasze zostały uwieńczone odpowiednim skutkiem” - tak w sierpniu 1911 roku działacze Wisły uzasadniali dołączenie do autonomicznego ZPPN.

Historia Polskiego Związku Towarzystw Sportowych Piłki Nożnej - choć krótka - jest ważnym elementem dziejów Towarzystwa Sportowego. Powołanie przez Wisłę pierwszego polskiego związku futbolowego to świadectwo, że dla Białej Gwiazdy piłka nożna od samego początku była czymś więcej, niż tylko sportem, a patriotyzm był jednym w fundamentów funkcjonowania klubu.

Całą historię prób stworzenia przez wiślackich patriotów całkowicie niezależnego od zaborców polskiego związku, wraz ze źródłami, można przeczytać TUTAJ.